Havuç (Daucus carota), maydanozgiller (Apiaceae) familyasından, koni biçimindeki etli kökü için sebze olarak yetiştirilen iki yıllık otsu bir kültür bitkisidir.Yörelere göre gelinparmağı, pürçüklü, balkamış, deper otu, yerebatan, yer otu, yerekaçan, kızıl ot gibi değişik isimlerle anılır.Akdeniz ülkeleri’nde, Afrika’da, Avustralya’da, Yeni Zelanda’da ve Amerika’da çok yaygın bir sebzedir. 60 kadar türü bilinmektedir. Türkiye üretiminin %60’ı Ankara Beypazarı’nda gerçekleştirilmektedir.
A, C, K, B6 vitaminleri, tiamin, biotin ve kalsiyum, potasyum, magnezyum, çinko, bakır gibi mineralleri içermektedir.
Havuç tatlımsı tadıyla sebzeler arasında en sevilenlerdendir. Atıştırmalık olarak tek başına tüketilebileceği gibi, yemeklere, çorbalara, kek gibi hamur işlerine, salatalara ve garnitürlere de katılmaktadır.
Havuç antioksidan fitokimyasallardan çok zengindir. Bu fitokimyasallar arasında katotenoidler (alfa-karoten, beta-karoten, lutein), hidroksisinnamik asitler(kafeik asit, kumarik asit, ferulik asit), antosiyanidinler (siyanidinler,malvidinler) bulunmaktadır. Bu fitokimyasallar havucun rengine göre farklı oranlarda bulunur. Kırmızı ve mor renkli havuçlar antosiyaninlerden, turuncu olanlar ki en yaygın tüketilenler bunlardır beta-karotenden, sarı havuçlar ise luteinden zengindirler.
Hollanda’da bir araştırmada sebzeler ve meyveler renklerine göre yeşil, sarı-turuncu,kırmızı-mor ve beyaz olmak üzere 4 gruba ayrıldı ve kalp sağlığı üzerindeki etkilerine bakıldı. Araştırma sonucuna göre kalbi en fazla koruyanlar havucun da içinde bulunduğu sarı-turuncu renkli kategorisindekiler oldu.
A vitamini içeriği yüksek olan havuç, gözler için oldukça faydalıdır. Havuç ile alınan beta karoten vücutta A vitaminine dönüşerek retinada görmek için gerekli olan mor pigmente, yani radopsine dönüşür.Beta-karotenin, retinayı koruduğunu, göz kuruluğunu önlemede etkili olduğunu, yaşlanmaya bağlı oluşan katarakt ve makula dejenerasyonu riskini azalttığını ve yine gece körlüğü riskini azalttığını biliyoruz.
Yapılan çalışmalarda, havucun yapısında bulunan falcarinol ve falcarindiolün; göğüs, akciğer ve kolon kanseri riskini azalttığı ortaya çıkmıştır. Bunların dışında, havuç birçok beta karoteni içermesi sebebiyle akciğer, gırtlak, mide, bağırsak, mesane, prostat, lösemi ve göğüs kanserlerine karşı koruyucu etki gösterir.Ancak, bazı çalışmalarda vücuda yüksek miktarda alınan beta karotenin kanser oluşumuna sebep olabileceği de bulunmuştur. Fazla miktarda beta karoten ile kastedilen, günde 2-3 kilo havuç tüketimi ile gerçekleşebilecek bir durumdur.
Beta karoten, immün (bağışıklık) sistemi güçlendiren güçlü bir antioksidandır. Antioksidanlar, serbest radikallerin vücuda, hücrelere ve dokulara verdiği zararı önlerler. Yapılan çalışmalarda karoten içeren besinlerin kanser, kalp hastalıkları ve eklem iltihaplanmalarını azalttığı saptanmıştır.
Harvard Üniversitesi tarafından yapılan bir çalışmada ise beta-karotenden zengin sarı ve turuncu sebze-meyvelerin spermleri güçlendirdiği ve sperm kalitesini arttırarak erkek fertilitesini olumlu etkilediğini göstermiştir.
Havuç, yutmadan önce çok çiğnemeyi gerektiren bir meyvedir. Çiğnemek tükürüğü arttırır ve enzim aktivitesini arttırarak sindirimi hızlandırır. Düzenli havuç tüketmek, mide ülserinin ve diğer sindirim bozukluklarının oluşumunu engeller. Havuç suyu kolit, apandisit, peptik ülser ve dispepsi gibi rahatsızlıkları minimuma indirmek için etkili bir besindir.
Yapısında bulunan yüksek çözünür posa; kolesterolü bağlar, LDL yani kötü kolesterolü düşürür ve HDL yani iyi kolesterolün artmasını sağlar. Bu sayede de kalp hastalıkları riskini azaltır.
Havuç, içeriğinde bulunan potasyum ile kan basıncını düşürücü etki göstererek hipertnsiyonaa karşı koruyucu etki sağlar.
Darbe ve yaşlanmadan meydana gelen unutkanlık, bunama gibi hastalılara karşı beyin sağlığını korur. Düşünceleri zinde tutar. Strese karşı mücadele direncini arttırır.
Antioksidan özelliğinden dolayı cildi güneş ışınlarına karşı vücudu koruyucu özelliği vardır. A vitamini içerdiği için akne, kara lekeler ve kuru cilt sorunlarına karşı etkili olabilir. Havuç suyu, cilt üzerine de uygulanabilir. Böylece maksimum verim almak mümkündür.
Havuçta bol miktarda bulunan A vitamini, vücutta bulunan toksinlerin dışarı atılmasına yardımcı olur. Karaciğer ve safrada oluşan yağları azaltır. Bunların yanında havucun içerdiği bol miktarda lifler, kolon temizliğine yardımcı olur ve artıkların atılması için hareket kabiliyetini arttırır.
Düzenli olarak havuç tüketenlerin havuç tüketmeyenlere oranla daha az inme, felç gibi hastalıklara yakalandığını ortaya koymuştur.
Pişirildiğinde kan şekerini daha hızlı yükselttiğinden özellikle diyabetliler çiğ olarak tercih etmelidirler.
Havucun diş ve diş etleri içinde çok önemli olduğunu, diş macunu sektöründe çok yaygın olarak kullanıldığını, çiğ olarak tüketildiğinde dişleri aynı diş fırçası gibi temizlediğini biliyormuydunuz?
100 gr havuç 42 kaloridir.
